Historia

Tworzenie zrębów spółdzielczości bankowej

Towarzystwa tego typu i późniejsze spółdzielnie oszczędnościowo-kredytowe, które powstawały w poszczególnych zaborach, mimo wielu form organizacyjnych i różnych zasad działania, łączyły te same cele – integrowanie wysiłków na zasadach samopomocy w walce z lichwą, utrzymanie polskiego stanu posiadania i rozwoju społeczno–gospodarczego w walce o tożsamość narodową i niepodległość. Wypracowane wówczas zasady funkcjonowania spółdzielni oszczędnościowo kredytowych, rozwiniete przez takich pionierów jak: ks. Augustyn Szamarzewski i ks. Piotr Wawrzyniak, organizujący towarzystwa pożyczkowe i banki ludowe w zaborze pruskim, czy dr Franciszek Stefczyk, zakładający w zaborze austriackim towarzystwa zaliczkowe na zasadach Schulzego z Delitzsch oraz spółki oszczędności i pożyczek wzorowane na spółkach zakładanych w Niemczech przez Fryderyka Wilhelma Raiffeisena, zwane później Kasami Stefczyka, a także Edward Abramowski i Aleksander Makowiecki, zakładający z zaborze rosyjskim kasy pożyczkowe przemysłowców, towarzystwa wzajemnego kredytu, czy towarzystwa pożyczkowo – oszczędnościowe i kredytowe.

Iłżeckie Towarzystwo Oszczędnościowo – Pożyczkowe

Klasa średnia z osady Iłża – kupcy, inteligencja i właściciele majtków ziemskich postanowili założyć własna kasę spółdzielczą i zanim uzyskano zgodę ówczesnych władz na jej funkcjonowanie, pobudowano własny budynek. Zezwolenie na otwarcie kasy zostało wydane przez władze carskie. Rozporządzeniem ministra finansów z 29 stycznia 1902 roku powołane zostało do życia Iłżeckie Towarzystwo Oszczędnościowo – Pożyczkowe, które zostało zarejestrowane 21 kwietnia 1902 roku. Powastanie towarzystwa było odezwa na tworzace sie w tym czasie w Królestwie Polskim rolnicze Kasy spółdzielcze zwane „Kasami Stefczyka”, których organizatorwm był dr Franciszek Stefczyk.

Kapitałem założycielskim Iłżeckiego Towarzystwa Oszczędnościowo – Pożyczkowego były wkłady własne 48 członków, którzy wstąpili do towarzystwa w roku rozpoczęcia jego działalności. Prezesem zarządu został Józef Pogorzelski, a przewodniczącym Rady Julian Raszner. Do roku 1905 liczba członków Towarzystwa wzrosła do 584, co świadczyło o potrzebie jego powołania. Jednak działalność Towarzystwa w owym czasie była ograniczona statutem, który zakładał świadczenie usług tylko dla mieszkańców Iłży i najbliższej okolicy. W 1906 roku zostały zatwierdzone przez Ministra Skarbu zmiany w statucie Iłżeckiego Towarzystwa, zezwalające na poszerzenie terenu działania na „dalsze okolice Iłży w promieniu 16 wsi”.

5 stycznia 1908 roku odbyło sie Nadzwyczajne Zgromadzenie Ogólne Reprezentantów Iłżeckiego Towarzystwa Oszczędnościowo – Pożyczkowego, na którym Rada i Zarząd przedstawili zgromadzonym projekt założenia w Królestwie Polskim banku Towarzystw Spółdzielczych oraz wyrazili chęć udziału Towarzystwa Iłżeckiego w tymże banku. W tym samym roku wybrano także przedstawiciela do komisji spółdzielczej przy warszawskim oddziale popierania przemysłu i handlu, którym został prezes Zarządu Towarzystwa Józef Pogorzelski. Natomiast na nowego prezesa zarządu Towarzystwa wybrano Władysława Gazdzińskiego.

Od 1910 roku Iłżeckie Towarzystwo Oszczędnościowo – Pożyczkowe było udziałowcem banku Towarzystw Spółdzielczych w Warszawie i co roku powiększało w nim swoje udziały. W dokumentach iłżeckiego banku zachował się tłumaczony z rosyjskiego wypis z notarialnych aktów iłżeckiego notariusza Stefana Kaleńskiego z 1913 roku dotyczących kupna działki przez Iłżeckie Towarzystwo – Pożyczkowe w centrum Iłży, na której do dzisiaj znajduje sie budynek Banku Spółdzielczego.

Mimo trudnych warunków działania i zmieniających sie uwarunkowań polityczno gospodarczych Iłżeckie Towarzystwo Oszczędnościowo - Pożyczkowe przetrwało ostatnie lata zaborów. Wydarzenia I wojny światowej spowodowały znaczne straty materialne i moralne.

Trudny okres w niepodległej Polsce

Po zakończeniu I wojny światowej i odzyskaniu suwerenności mieszkańcy Iłży stanęli przed problemami odbudowy miasta. W latach 1920-1925 działalność Iłżeckiego Towarzystwa oszczędnościowo – Pożyczkowego znacznie podupadła i na Zebraniu Ogólnym Członków 16 maja 1925 roku Karol Ganter zaproponował jego likwidację i założenie nowej spółdzielni, ale juz na innych zasadach. Sprzyjała temu uchwalona 29 października 1920 roku ustawa o spółdzielniach, która rozpoczęła proces ujednolicania zasad i form działania spółdzielczości oraz organizowania nowych kas spółdzielczych, zwanych powszechnie Kasami Stefczyka.

W rezultacie w lipcu 1925 roku Iłżeckie Towarzystwo Oszczędnościowo-Pożyczkowe zostało zlikwidowane, a posiadane przez nie aktywa w postaci budynku oraz akcji Banku Towarzystw Spółdzielczych zostały przekazane nowo organizowanej Kasie Chrześcijańsko-Społecznej – spółdzielni z nieograniczoną odpowiedzialnością. Obok tej Kasy w Iłży zostaje założony również Polski Bank Udziałowy, który mieścił się w wynajętym lokalu w budynku Kasy. Na jego czele stanął Mikołaj Grudnik.

Po niespełna dwóch latach działania w marcu 1927 roku obie instytucje połączyły się ze sobą tworząc nową jednostkę pod nazwą Polski Bank Udziałowy z nieograniczoną odpowiedzialnością. Na czele zarządu stanął Jan Rajchel, a prezesem rady nadzorczej został Karol Gautner, a rok później – Adam Barszczyński. W roku 1930 nazwa Polski Bank Udziałowy z nieograniczoną odpowiedzialnością została zmieniona na Bank Spółdzielczy z nieograniczoną odpowiedzialnością. Prezesem rady nadzorczej został Mikołaj Grudnik, a od kwietnia 1931 roku - Jan Rajchel. W 1934 roku nazwę skrócono do Banku Spółdzielczego, a prezesem rady wybrano Romana Perzyńskiego, którego dwa lata później zastąpił Bolesław Skozera.

Mimo zmian nazw i różnych uwarunkowań działania, bankowa placówka spółdzielcza w Iłży dobrze przetrwała okres międzywojenny, a także pierwsze lata II wojny światowej.

Po II wojnie światowej

Nie zachowały się dokumenty świadczące o szerszej działalności iłżeckiego banku spółdzielczego w okresie II wojny światowej. Zapewne zostały one spalone lub zniszczone w związku z działaniami wojennymi w okresie okupacji hitlerowskiej. Nie ma także żadnych dokumentów z reaktywowania kasy w pierwszych latach po wyzwoleniu. Wiadomo tylko, że w okresie powojennym wrócono do nazwy bank spółdzielczy z nieograniczoną odpowiedzialnością, a prezesem rady nadzorczej wybrano Józefa Mazura, który te funkcję pełnił do roku 1950. W tym okresie bank spółdzielczy wchodził w skład powstałego po wojnie Centrum Związków Spółdzielni Oszczędnościowo - Pożyczkowych. Pomoc dla banku poprzez udzielanie pożyczek na kapitały gwarantował Państwowy Bank Rolny w Radomiu oraz Bank Gospodarstwa Spółdzielczego.

Dalsze powojenne losy Banku Spółdzielczego w Iłży były podobne do losów innych tego typu kas spółdzielczych w kraju.

Gminna Kasa Spółdzielcza

W wyniku dekretu z 1948 roku dotychczas działające banki i kasy spółdzielcze zostały przekształcone w Gminne Kasy Spółdzielcze podległe Ministrowi Skarbu. Na mocy tego dekretu Minister Skarbu rozporządzeniem z 7 grudnia 1949 roku wprowadził wzorcowy statut Gminnych Kas Spółdzielczych, a w niespełna miesiąc później - 4 stycznia 1950 roku - ustalił plan rozmieszczenia i liczbę 1277 gminnych kas spółdzielczych. W tym planie znalazła się także Gminna Kasa Spółdzielcza w Iłży. Świadczy o tym zachowany dokument – pierwszy protokół z Walnego Zebrania członków kasy z 1950 roku. Zgodnie z odgórnym zarządzeniem Ministra Skarbu, lipcowe Walne Zgromadzenie Członków wybrało nowy Zarząd z prezesem Zygmuntem Cibą oraz Radę Nadzorczą na czele z Józefem Sępiołem oraz przyjęło nowy statut. Po roku 1950 bankiem kierowali kolejno Kazimierz Barszcz do roku 1974 i Władysław Postuła, który został wybrany dyrektorem banku, a od 1978 roku pełni funkcję prezesa zarządu banku. W początkach lat pięćdziesiątych w posiedzeniach rady nadzorczej uczestniczyli przedstawiciele milicji, PGR, GS i innych instytucji państwowych znajdujących się na terenie gminy.

W roku 1952 Gminna Kasa Spółdzielcza w Iłży, podobnie jak wszystkie tego typu kasy w kraju, pozbawiona została gromadzenia oszczędności pieniężnych na własny rachunek. Obsługę ludności w tym zakresie prowadziła w imieniu i na rzecz Powszechnej Kasy Oszczędności. Działalność kredytowa prowadzona była ze środków państwowych w ramach uzyskiwanego z Banku Rolnego kredytu refinansowego.

Kolejne istotne zmiany w działalności Gminnej Kasy Spółdzielczej dokonały się w roku 1956. Na fali ogólnokrajowej odwilży politycznej wprowadzono zmiany zmierzające do odbudowy samorządu spółdzielczego. Naczelna Rada Spółdzielcza uznana została jako centrala samorządowa i organizacyjna spółdzielni kredytowych, a Prezydium Rządu uchwałą z 6 kwietnia 1956 roku zatwierdziło nowy statut dla dotychczas funkcjonujących Gminnych Kas Spółdzielczych, które zmieniły nazwę na „kasy spółdzielcze”.

Na Walnym Zgromadzeniu członków Gminnej Kasy Spółdzielczej w Iłży w 1956 roku dokonano istotnych zmian narzuconych odgórnymi zarządzeniami. Przemianowano dotychczasową Gminną Kasę Spółdzielczą na Kasę Spółdzielczą w Iłży. Jej rola znacznie wzrosła, gdyż nowy statut wprowadzał możliwość gromadzenia środków pieniężnych i oszczędności na własny rachunek i z tych środków udzielanie pożyczek członkom na cele nieprodukcyjne.

W dalszych latach Kasa rozwijała się intensywnie. Świadcząc szeroki i złożony rodzaj usług finansowo-księgowych, nie zatraciła jednak charakteru społecznego i spółdzielczego działania.

Bank Spółdzielczy

W kwietniu 1960 roku weszła w życie ustawa o prawie bankowym, która określiła status SOP i zakres ich działalności oraz uprawniła kasy spółdzielcze do używania nazwy „bank” z dodatkiem„spółdzielczy” lub „ludowy”. Walne Zebranie Przedstawicieli w 1967 podjęło uchwałę o zmianie nazwy Kasy Spółdzielczej na Bank Spółdzielczy – Spółdzielnia- Oszczędnościowo-Pożyczkowa w Iłży, którą nosiła do 1974 roku. W tymże roku, po rozpadzie Centralnego Związku Spółdzielni Oszczędnościowo - Pożyczkowych, bank wrócił do krótkiej nazwy Bank Spółdzielczy w Iłży. Rozszerzony został także zakres działalności banku. Do jego zadań należało: kredytowanie rolnictwa indywidualnego, rzemiosła i ludności, gromadzenie wkładów oszczędnościowych na różnego rodzaju książeczkach oszczędnościowo-rozliczeniowych, obsługa kasowa jednostek gospodarki uspołecznionej związanych z rolnictwem, obrót ziemią, ewidencja wartości skupu płodów rolnych dla potrzeb emerytalnych i rentowych oraz działalność społeczno-samorządowa wśród członków banku.

Przełomowym okresem dla bankowości spółdzielczej w Polsce, a tym samym dla Banku Spółdzielczego w Iłży, była ustawa z 12 czerwca 1975 roku o Prawie bankowym. Na jej podstawie spółdzielnie oszczędnościowo-pożyczkowe zobligowane zostały do używania jednej wspólnej nazwy – „bank spółdzielczy” oraz do zrzeszenia się w państwowo-spółdzielczym Banku Gospodarki Żywnościowej, powstałym 1 lipca 1975 roku w wyniku ustawowego połączenia Centralnego Związku Spółdzielni Oszczędnościowo-Pożyczkowych i Banku Rolnego, w którym 54 proc. udziałów posiadał Skarb Państwa, a 46 proc. banki spółdzielcze.

Przemiany po roku 1989

Zapoczątkowana w latach 1989-1990 reforma systemu społeczno gospodarczego i politycznego w Polsce spowodowała również zmiany w strukturze bankowej. Ustawa Prawo bankowe z 31 stycznia 1989 roku objęła także bankowość spółdzielczą. Unormowała statut banku spółdzielczego podkreślając, że bank spółdzielczy jest spółdzielnią i działa także w oparciu o Prawo spółdzielcze.

Część banków spółdzielczych, a wśród nich Bank Spółdzielczy w Iłży, dla zaakcentowania swej niezależności nie podjęła współpracy z BGŻ i rozpoczęła oddolne tworzenie niezależnych struktur spółdzielczych. Tak powstały w 1991 roku Gospodarczy Bank Wielkopolski SA. w Poznaniu i Bank Unii Gospodarczej S.A. w Warszawie, a w niespełna rok później Gospodarczy Bank Południowo-Zachodni we Wrocławiu. Zrzeszyło się w nim ponad 500 banków spółdzielczych. Bank Spółdzielczy w Iłży pozostał jednak nadal bankiem niezrzeszonym.

Bank Spółdzielczy w Iłży dopiero w 1994 roku zrzeszył sie w niezależnej strukturze Banku Unii Gospodarczej S.A. w Warszawie. W tej strukturze zaczął dynamicznie się rozwijać. Nie tylko zwiększała się jego suma bilansowa, ale także fundusze własne, na które przeznaczane były wypracowywane co roku znaczne zyski. Przełomowym okresem dla spółdzielczości bankowej okazał się rok 1998. Komisja Nadzoru Bankowego wyznaczyła na dzień 1 stycznia 1998 roku optymalny termin spełnienia przez banki spółdzielcze wymogów kapitałowych dotyczących funduszy własnych w wysokości 300 tys. Ecu. Banki spółdzielcze stanęły przed trudnym wyzwaniem. Słabsze kapitałowe i nie mające szybkich perspektyw na zwiększenie swoich funduszy własnych zdecydowały się na fuzje. Takie banki były także w rejonie działania iłżeckiego banku i one podjęły decyzje o przyłączeniu się do Banku Spółdzielczego Iłży.

W maju 1998 roku Bank Spółdzielczy w Iłży przyłączył banki w Kazanowie i Rzeczniowie, a w styczniu 1999 roku w Siennie, które stały się jego filiami. W ten sposób bank w Iłży nie tylko powiększył teren swojego działania, wzmocnił się organizacyjnie i kapitałowo, ale przede wszystkim uchronił kilka małych banków spółdzielczych przed upadłością lub przejęciem przez banki komercyjne. Spółdzielczy dorobek pozostał więc nadal w rękach spółdzielców, a przejęte placówki jako fi lie iłżeckiego banku zaczęły dobrze pracować, zarabiając nie tylko nasiebie, ale także na rzecz całego banku. W 1998 roku bank Spółdzielczy w Iłży otworzył filię w Ciepielowie, a w 2001 roku - w Skaryszewie.

Inicjatorem i głównym architektem tych połączeń oraz otwarcia nowych placówek był ówczesny przewodniczący Rady Nadzorczej Banku Spółdzielczego w Iłży Bogusław Bródka. To on wspólnie z prezesem Władysławem Postułą doprowadzili bank w Iłży do dzisiejszej świetności.

Przyłączenie trzech banków spółdzielczych w tak krótkim czasie wymagało nie tylko odwagi, ale i wielu wyrzeczeń. Sceptycy obawiali się że bank w Iłży nie podoła temu zadaniu, nie nabierze rozmachu i nie odbije się fi nansowo. Jednak już po kilku latach ciężkiej pracy można było mówić o sukcesie. W lipcu 1999 roku bank otworzył swój oddział w Radomiu. 1 stycznia 2000 roku Bank Spółdzielczy w Iłży wystąpił z Banku Unii Gospodarczej i przystąpił do Gospodarczego Banku Południowo - Zachodniego we Wrocławiu. Powodem zmiany banku zrzeszającego był brak jasnej koncepcji łączeniowych struktury zrzeszeniowej Banku Unii Gospodarczej. W 2002 roku nastąpiła fuzja sześciu banków zrzeszających, w tym GBP-Z we Wrocławiu, w którym był zrzeszony Bank Spółdzielczy w Iłży i powstał Bank Polskiej Spółdzielczości S.A. z siedzibą w Warszawie.

W 2002 roku Bank Spółdzielczy w Iłży obchodził 100-lecie swojego istnienia. Nie było uroczystej gali lecz ciężka praca, która dawała satysfakcję z osiągniętych wyników. Potwierdzają to dane ekonomiczno- finansowe osiągnięte w roku 100-lecia istnienia banku. Na koniec roku 2001 suma bilansowa banku przekroczyła 50 mln zł (w roku 1996 było to zaledwie 9 mln zł). Ponad siedmiokrotnie wzrosła wartość udzielonych kredytów i blisko dziesięciokrotnie depozyty. Bank osiągnął znaczący wynik finansowy - ponad 1087 tys. Zł - dwukrotnie większy niż w roku 2000 i prawie pięciokrotnie wyższy niż w 1996. Fundusze własne banku przekroczyły 4.123 tys. zł i nie trzeba było już martwić się o trzeci próg kapitałowy, ustalony dla banków spółdzielczych na koniec roku 2007.

Dzień dzisiejszy

Okres ostatniego dziesięciolecia to równie dynamiczny rozwój banku o czym świadczą uzyskane wyniki finansowe. Nastąpił wzrost sumy bilansowej o 89%,obliga kredytowego o 51% , wolumenu depozytów o 89% oraz funduszy własnych o 142%. Mimo olbrzymiej konkurencji Bank Spółdzielczy w Iłży pozyskuje nowych klientów. Osiągane zyski pozwalają systematycznie zwiększać fundusze własne banku, jak również dzielić się zyskiem z członkami Banku w formie wypłaconej dywidendy. Bank Spółdzielczy w Iłży jest Bankiem uniwersalnym, który łączy tradycje z nowoczesnością oferując usługi dla różnych klientów, nie ustępując przy tym swoją ofertą i atrakcyjnością bankom komercyjnym.

Aktualnie Bank Spółdzielczy w Iłży posiada 10 jednostek organizacyjnych. Swoim zasięgiem obejmuje teren całej Polski. Jest Bankiem ze 100% polskim kapitałem. Strategia działania Banku Spółdzielczego w Iłży zorientowana jest na określenie potrzeb i spełnianie oczekiwań klientów. Polityka długofalowa to umacnianie konkurencyjnej pozycji rynkowej po przez sprawny i powszechny system rozliczeń bankowych, nieustanne zwiększanie zakresu, poziomu i jakości świadczonych usług. Systematycznie dąży do tego, by być bankiem nowoczesnym, a jednocześnie takim, w którym klient czuje się dobrze, gdzie spotyka się z życzliwością, fachową i szybką obsługą. Bank Spółdzielczy w Iłży jest silnym ekonomicznie i sprawnie działającym bankiem, świadczącym szeroki zakres usług finansowych, odznaczających się wysoką, jakością aktywów i dobrymi wynikami finansowymi.

Od 01 czerwca 2020 r Bank jest uczestnikiem Systemu Ochrony Zrzeszenia BPS. Głównym przedmiotem działalności Systemu Ochrony Zrzeszenia jest realizowanie audytu wewnętrznego wobec członków oraz monitorowanie, szacowanie i kontrola ryzyka działalności członków Spółdzielni.